Bir İnsanın İbadetlerine Değil Ahlakına Bakınız

İslam insanın içsel ve dışsal davranışlarını belirleyen, ahlaki değerleri ön planda tutan bir din olarak bilinmektedir. Bu bağlamda, ibadetlerin önemi elbette yadsınamaz; ancak asıl vurgu, bu ibadetlerin insanın karakterindeki yansımaları ve sosyal ilişkilerine olan etkileri üzerinedir. Ebû Hüreyre -radıyallahu anh-’den nakledilen bir hadis, bu konunun mahiyetini oldukça net bir şekilde ortaya koymaktadır. Hadiste sözü edilen bir adam, Resûlullah -sallallâhu aleyhi ve sellem-’e ibadetlerde oldukça mükemmel olan bir kadından bahsederken onun ahlakına dikkat çekmekte ve bu durum akabinde Peygamber Efendimizin verdiği cevaplar, hem dünya hem de ahiret perspektifinden ahlakın ne denli önemli olduğunu belirtmektedir.

Hadiste geçen birinci kadın, birçok nâfile namaz, sadaka ve oruç tutmasına rağmen, diliyle komşusuna eziyet eden bir profildir. Bu durum, görünürdeki ibadetlerin insanın ahlaklı olması için yeterli olmadığını göstermektedir. Resûlullah’ın verdiği cevap ise çok önemlidir: "O cehennemde olacaktır." Burada kullandığı ceza ifadesi, ahlaki davranışların ve insan ilişkilerinin ibadetten daha önemli olduğunu ortaya koymaktadır. İbadet, insanın Allah’a olan kulluğunu ifade ederken; ahlak ise bu kulluğun toplumsal hayatta nasıl tezahür ettiğini gösterir.

Bu bağlamda, bireyin sosyal ilişkilerinde sergilediği tutum ve davranışlar, onun dini değerlere ne ölçüde bağlı olduğunu belirlemede kritik bir rol oynamaktadır. İslam, insanları sosyalleşmeye, yardımlaşmaya ve komşuluk hukukuna önem vermeye teşvik eder. Zira bir insan, namaz kılarken dahi, eğer bu eylemin yanında ahlaki bir kaygısı yoksa, o ibadetin ne derece anlam ifade ettiği sorgulanabilir hale gelir.

Hadis içerisindeki ikinci kadın örneği ise, ahlaki değerleri kendi içinde barındıran bir yaklaşımı temsil etmektedir. Bu kadın, az ibadet etmesine rağmen, komşusuna karşı olan tutumuyla dikkat çekmektedir. Resûlullah -sallallâhu aleyhi ve sellem-, “O da cennette olacaktır” buyurarak, ahlakanın ibadetten daha ağır bastığını net bir şekilde ifade etmektedir. Buradan anlaşılan, kişinin yaptığı ibadetlerin sayı ve miktarından ziyade, bu ibadetlerle beraber geliştirdiği ahlaki değerlerin daha kıymetli olduğudur.

İslam toplumlarının sosyal dinamikleri içerisinde, bireylerin ahlaki tutumları sıklıkla göz ardı edilmektedir. İbadetler, kişinin inancını pekiştiren önemli bir unsur olmasına rağmen, insan ilişkilerindeki ahlaki duruşu belirlemede yetersiz kalabilmektedir. Günümüzde belli bir kitle, toplum içinde dini vecibeleri yerine getirmeyi öne çıkarırken, esas olan ahlaki değerleri ihmal edebilmekte veya bu değerleri göz ardı edebilmektedir. Bu durum, bireylerin gerçek anlamda bir Müslüman kimliği geliştirmelerine engel teşkil etmekte, dolayısıyla toplumsal barış ve huzurun sağlanmasında sıkıntılara yol açmaktadır.

Ahlak, bireyin yaşamının her alanında kendini göstermelidir. Kur'an-ı Kerim’de “Elbette sen, büyük bir ahlak üzerindesin.” (Kalem, 4) ayeti, peygamberimizin ahlaki değerinin önemini vurgulamakta, onun doğrudan bir model olarak alınmasını teşvik etmektedir. Dolayısıyla, Müslüman kimliği, sadece ibadetlerle değil; bu ibadetlerin bireyin hem kendi hayatında hem de toplum üzerindeki yansımalarıyla bütünleşmesiyle şekillenmelidir.

Sonuç olarak, ibadetler önemli bir yere sahip olsa da, bir insanın gerçek değerini ve karakterini belirleyen ahlaki duruşudur. Bu çerçevede, bireylerin ibadetlerine değil, daha ziyade ahlaklarına bakmak, hem kendimize hem de topluma olan sorumluluğumuzu yerine getirmede büyük bir adım olacaktır. İslami değerlerin sosyal hayatta temel alındığı, ahlaki erdemlerin ön planda tutulduğu bir toplum oluşturmak için, bireyler olarak bu anlayışı içselleştirmemiz ve yaşatmamız gerekmektedir.