Cuma Namazı Kimlere Farzdır?

Cuma namazı, Müslümanlar için haftalık önemli bir ibadettir ve belirli şartları taşıyan kişilere farzdır. Bu ibadetin kimlere farz olduğu ve kimlerin muaf tutulduğu, İslam fıkıhında detaylı bir şekilde açıklanmıştır.
Cuma Namazının Farz Olduğu Kişiler
Cuma namazı, temelde akıl ve baliğ (ergenlik çağına ulaşmış) her erkek Müslümana farzdır. Bu kişiler, cuma namazının kılınması için gerekli şartları yerine getirmekle yükümlüdürler.
Cuma Namazının Farz Olmadığı (Muaf Tutulan) Kişiler
Bazı durumlar ve kişiler, cuma namazı kılmakla yükümlü değildir. Bu durumlar ve kişiler şunlardır:
* Kadınlar: Kadınlara cuma namazı farz değildir. Ancak isterlerse cuma namazına katılabilir ve kılabilirler.
* Çocuklar: Ergenlik çağına ulaşmamış çocuklara cuma namazı farz değildir.
* Hastalar: Cuma namazına gitmesine engel olacak derecede hasta olan kişiler cuma namazından muaftır. Bu duruma çok yaşlılıktan dolayı güçsüz kalanlar da dahildir.
* Köleler (Esaret Altında Olanlar): Esaret altında bulunan veya tutuklu olan kişilere cuma namazı farz değildir.
* Deliler: Akli dengesi yerinde olmayan kişilere cuma namazı farz değildir.
* Sakatlar: Ayakları sakat olup camiye gitme imkanı olmayan kişiler cuma namazından muaftır. Ancak âmâ (kör) olan bir kişinin camiye götürecek yardımcısı varsa, ona da cuma namazı farz olur.
* Misafirler (Seferi Olanlar): Oturduğu yerden belediye sınırlarından başlayarak en az 90 km uzaklaşmış ve gittiği yerde 15 günden az kalacak olan kişiler seferi sayılır. Seferi olanlara cuma namazı farz değildir. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) de "Seferi üzerine Cuma yoktur" buyurmuştur. Seferi olanlar, öğle, ikindi ve yatsı namazlarının farzlarını iki rekât olarak kılarlar. Akşam namazının farzı ise üç rekât olarak kılınır.
* Şehirden veya Köyden Uzakta Olanlar: Ezan sesinin duyulmadığı kadar şehirden veya köyden uzaklarda bulunan kişilere cuma namazı farz değildir.
Cuma Namazı İçin Cemaat Şartı
Cuma namazının geçerli olabilmesi için cemaatle kılınması şarttır. Mezheplere göre cemaat sayısı konusunda bazı farklılıklar bulunmaktadır:
* Hanefi Mezhebi'ne Göre: İmam Ebû Hanîfe ve İmam Muhammed'e göre, cuma namazı için imamın dışında en az üç erkek kişinin bulunması şarttır. Bu kişiler yolcu veya hasta da olsalar bu şart yerine gelmiş sayılır. İmam Ebû Yûsuf'a göre ise, imamın dışında en az iki erkek kişinin bulunması gerekir. Cemaatin imamdan başka en az üç kişi olması gerekir. İki erkek ile bir kadın veya iki erkek ile bir çocuk olması yeterli değildir, çünkü kadınlara ve çocuklara cuma namazı kılmak farz değildir.
* Şafi Mezhebi'ne Göre: Şafilere göre cuma namazının geçerli olabilmesi için 40 kişilik bir cemaat gereklidir.
Cemaatin sayısının cuma namazı boyunca korunması da önemlidir. İmam Ebû Hanîfe'ye göre, en azından birinci rekâtın secdesine kadar aranılan asgari sayının altına düşülmemelidir. Ebû Yûsuf ve Muhammed'e göre iftitah tekbiri alınıncaya kadar, Züfer'e göre ise ikinci rekâttan sonra teşehhüt miktarı oturuncaya kadar cemaat hazır bulunmalıdır. Eğer cemaati oluşturan kişiler daha önce dağılırsa, cuma namazı geçersiz olur ve yeniden öğle namazı kılmak gerekir.
Cuma namazı, Müslümanların sosyal bir araya gelişini ve toplumsal dayanışmasını pekiştiren önemli bir ibadettir. Bu namazın farz olduğu kişiler, belirlenen şartlar çerçevesinde cuma namazını eda etmekle mükelleftirler.